این روش از دل روانشناسی خلاقیت بیرون آمده و سال‌هاست که در شرکت‌های بزرگ، آژانس‌های تبلیغاتی و حتی کلاس‌های درس استفاده می‌شود و کافی است یک بار امتحان کنید تا متوجه شوید چرا افراد خلاقی مثل استیو جابز یا طراحان ایدئو (IDEO) بارها از نسخه‌های مختلف آن بهره برده‌اند.
ارتباط اجباری چیست؟
تکنیک ارتباط اجباری یکی از مؤثرترین و در عین حال ساده‌ترین روش‌هایی است که ذهن را از مسیرهای تکراری بیرون می‌کشد و به سمت راه‌حل‌های غیرمنتظره هدایت می‌کند و این تکنیک که گاهی Forced Association یا ارتباط مصنوعی نامیده می‌شود بر پایه یک ایده کلیدی بنا شده و وقتی دو چیز کاملاً بی‌ربط را به زور به هم وصل کنیم مغز ناگهان جرقه می‌زند.
ریشه و پایه علمی تکنیک
تکنیک ارتباط اجباری به شکل امروزی‌اش اولین بار توسط چارلز وایتینگ در سال ۱۹۵۸ معرفی شد و سپس الکس آزبورن خالق طوفان فکری آن را گسترش داد، بعدها ادوارد دو بونو در نظریهٔ تفکر جانبی خود بارها به همین اصل اشاره کرد و تحقیقات مدرن روانشناسی شناختی هم این روش را تأیید می‌کند که مغز ما تمایل شدیدی به حرکت در مسیرهای عصبی قدیمی دارد و برای ساختن مسیرهای جدید نیاز به شوک یا اجبار خارجی است.
مراحل اجرای تکنیک ارتباط اجباری
- مسئله یا هدف را شفاف و دقیق بنویسید (هرچه دقیق‌تر نتیجه بهتر).
- یک عنصر کاملاً تصادفی انتخاب کنید (کلمه، شیء، حیوان، پدیده طبیعی، شخصیت تاریخی و …).
- حداقل ۵ تا ۱۰ ارتباط معنادار بین مسئله و عنصر تصادفی پیدا کنید (حتی اگر در ابتدا مسخره به نظر برسند).
- ارتباطات جالب را گسترش دهید و به ایده‌های عملی تبدیل کنید.
- بهترین ایده‌ها را انتخاب و پروتوتایپ یا تست کنید.
مثال‌های واقعی که دنیا را تغییر دادند
- جورج د میسترال وقتی دید دانه‌های گیاه به پشم سگش چسبیده مجبور شد ارتباطی بین دانه گیاه و نیاز به بستن آسان لباس برقرار کند و اینطور شد که چسبک (Velcro) متولد شد.
- بیل بوییک بنیانگذار نایکی، کف وافل‌ساز همسرش را دید و ارتباط اجباری با کفش ورزشی برقرار کرد و اینطور شد که زیره وافل‌دار معروف نایکی تولید شد.
- شرکت پیلکینگتون برای تولید شیشه کاملاً صاف از مشاهده صابون روی آب الهام گرفت و فرآیند شناورسازی شیشه روی قلع مذاب شکل گرفت (که هنوز هم استاندارد جهانی است).
- تیم طراحی آی‌پاد در اپل چرخ گردان دستگاه‌های قدیمی موسیقی را با تکنولوژی دیجیتال ترکیب کردند و رابط کاربری چرخشی آی‌پاد کلاسیک شکل گرفت.
مزایای بکار بردن تکنیک ارتباط اجباری
- شکستن سریع بن‌بست فکری در جلسات
- افزایش چشمگیر تعداد ایده‌ها (معمولاً ۳ تا ۷ برابر روش‌های معمول)
- تقویت مهارت تفکر جانبی در بلندمدت
- قابل استفاده در هر حوزه‌ای: بازاریابی، مهندسی، آموزش، هنر و حتی زندگی شخصی
- کاملاً رایگان و بدون نیاز به ابزار خاص
محدودیت‌های این تکنیک – چطور از آن‌ها عبور کنیم؟
هر تکنیکی محدودیت دارد و ارتباط اجباری هم استثنا نیست و گاهی ارتباطات خیلی دور از ذهن می‌شوند و به ایده عملی نمی‌رسند، راه حل ساده است کافیست سریع فیلتر کنید و فقط ارتباطات قابل اجرا را نگه دارید، افراد خیلی منطقی‌گرا در ابتدا مقاومت می‌کنند اما بعد از دو سه بار تمرین خودشان عاشق این روش می‌شوند و نکته مهم این است که در مرحله ایده‌پردازی هیچ قضاوتی نکنید چرا که حتی ایده‌های به ظاهر احمقانه ممکن است جرقه یک شاهکار باشند.
کاربرد تکنیک ارتباط اجباری در زندگی روزمره
شما مجبور نیستید مدیر یک شرکت بزرگ باشید تا از این تکنیک استفاده کنید، دفعه بعد که با مشکلی مثل چطور رابطه‌ام را گرم‌تر کنم؟ یا چه کسب‌وکاری راه بیندازم؟ روبه‌رو شدید، یک شیء تصادفی بردارید و خودتان را مجبور کنید ارتباط پیدا کنید، اغلب بهترین راه‌حل‌های زندگی شخصی هم از همین ارتباطات غیرمنتظره بیرون می‌آیند. جالب اینجاست که این طرز فکر دقیقاً مشابه مهارتی است که در سخنرانی اسانسوری هم نیازش دارید، جایی که باید یک پیام پیچیده را در چند ثانیه با یک ارتباط دقیق، مؤثر و خلاقانه به ذهن مخاطب گره بزنید و در هر دو حالت قدرت اصلی در ایجاد پیوند بین دو چیز ظاهراً نامرتبط است.
در نهایت تکنیک ارتباط اجباری بیشتر از یک روش یک طرز فکر است و یادآوری می‌کند که خلاقیت در ذهن ما فراوان است و فقط گاهی نیاز به یک تلنگر کوچک یا یک اجبار دوستانه دارد تا بیرون بیاید، کافی است یک بار جدی امتحان کنید و بعد از آن دیگر نمی‌توانید بدون این ابزار به مسائل نگاه کنید، امیدواریم این مطلب از ایزی ترفند برای شما مفید و کاربردی بوده باشد.
