ممکن است با کودکان و دانش‌آموزانی مواجه شوید که درگیر غم از دست دادن عزیزی یا حتی شرایط سخت‌تر مانند یتیم شدن هستند. این لحظات چالش‌برانگیز است چون نمی‌دانید دقیقاً چه بگویید یا چه کنید. اما با تجربه و مطالعه و چند راهکار ساده می‌توانیم تأثیر بزرگی روی زندگی این بچه‌ها بگذاریم.
درک غم و اندوه در دانش‌آموزان و کودکان
کودکان و نوجوانان غم را به همان شدت بزرگسالان احساس می‌کنند اما ممکن است آن را به شکل‌های متفاوتی نشان دهند. کودکان خردسال ممکن است نفهمند که مرگ دائمی است و سؤالاتی مانند «کی برمی‌گرده؟» بپرسند. نوجوانان ممکن است با احساسات پیچیده‌تری مانند گناه «شاید تقصیر من بود» یا خشم «چرا این اتفاق افتاد؟» دست و پنجه نرم کنند.
علائم رایج غم در دانش‌آموزان شامل موارد زیر است:
| علائم غم | توضیحات |
|---|---|
| کاهش اشتها | ممکن است کمتر غذا بخورند یا علاقه‌ای به غذا نشان ندهند. |
| مشکلات خواب | بی‌خوابی یا خواب بیش از حد می‌تواند نشانه‌ای از غم باشد. |
| عدم تمرکز | تمرکز روی درس‌ها یا فعالیت‌های کلاسی برایشان سخت می‌شود. |
| غمگینی یا انزوا | ممکن است از دوستان و فعالیت‌های اجتماعی فاصله بگیرند. |
| خشم یا تحریک‌پذیری | برخی دانش‌آموزان ممکن است عصبانی یا پرخاشگر شوند. |
دانش‌آموزان یتیم علاوه بر این علائم ممکن است با چالش‌های اضافی مانند تغییر محل زندگی، زندگی با خویشاوندان جدید یا حتی اقامت در مراکز نگهداری مواجه شوند. این شرایط می‌تواند احساس امنیت و تعلق آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
راهکارهای حمایت از دانش‌آموزان و کودکان سوگوار
برای کمک به دانش‌آموزان و کودکان سوگوار باید فضایی امن و حمایتی ایجاد کنیم. در ادامه چند راهکار عملی آورده شده است:
حضور و صداقت: وقتی درباره فقدانش صحبت می‌کنیم از کلمات ساده و صادقانه استفاده کنیم. این به کودکان کمک می‌کند تا واقعیت را بهتر درک کنند.
گوش دادن فعال: گاهی بهترین کاری که می‌توانیم بکنیم این است که فقط گوش کنیم. نیازی نیست راه‌حل ارائه دهیم یا سعی کنیم غمشان را درست کنیم. فقط بگذاریم حرف بزنند. مثلاً می‌توانیم بگوییم «می‌تونم تصور کنم چقدر این برات سخته. دوست داری چیزی بگی؟»
اجازه دادن به بیان احساسات: گریه کردن، عصبانیت یا حتی سکوت کردن، همگی واکنش‌های طبیعی به غم هستند. تا زمانی که رفتارشان به خودشان یا دیگران آسیب نمی‌رساند بگذاریم احساساتشان را نشان دهند.
همدلی: نشان دهیم که احساساتشان را درک می‌کنیم. مثلاً می‌توانیم بگوییم «فکر می‌کنم این روزها خیلی برات سخت بوده. درسته؟» این نشان می‌دهد که ما کنارشان هستیم.
حمایت تحصیلی: غم می‌تواند روی عملکرد تحصیلی تأثیر بگذارد. می‌توانیم مهلت تحویل تکالیف را تمدید کنیم، جلسات آموزشی اضافی ترتیب دهیم یا حتی برنامه امتحانات را برایشان تنظیم کنیم.
چه چیزهایی نباید بگوییم
برخی جملات هرچند با نیت خوب گفته شوند ممکن است به دانش‌آموز آسیب بزنند. در جدول زیر چند نمونه از جملاتی که باید از آن‌ها اجتناب کنیم آورده شده است:
| چه نگوییم | چرا مضر است؟ |
|---|---|
| می‌دانم دقیقاً چه احساسی داری | هر کس غم را به شیوه خودش تجربه می‌کند و این جمله ممکن است احساسات او را کم اهمیت جلوه دهد. |
| باید قوی باشی برای خانواده‌ات | این می‌تواند باعث شود دانش‌آموز احساس کند نباید احساساتش را نشان دهد. |
| حداقل او حالا در آرامشه | این جملات ممکن است غم را کم اهمیت نشان دهد و دانش‌آموز را از بیان احساساتش بازدارد. |
| حتماً خیلی عصبانی هستی | تحمیل احساسات خاص ممکن است باعث شود دانش‌آموز احساس کند احساسات واقعی‌اش دیده نمی‌شود. |
به جای این جملات بهتر است فضایی باز کنیم که دانش‌آموز خودش احساساتش را بیان کند.
دانش‌آموزان یتیم با چالش‌های بیشتری مواجه هستند. آن‌ها ممکن است والدین خود را از دست داده باشند و در محیط‌های ناپایداری مانند خانه خویشاوندان یا مراکز نگهداری زندگی کنند. این شرایط می‌تواند احساس تنهایی و عدم تعلق را در آن‌ها تقویت کند.
نکاتی برای حمایت از دانش‌آموزان و کودکان یتیم
درک پیشینه آن‌ها: سعی کنیم از شرایط زندگی‌شان آگاه شویم. مثلاً آیا با خاله یا عمو زندگی می‌کنند؟ آیا در مرکز نگهداری هستند؟ این اطلاعات به ما کمک می‌کند تا حمایت مناسب‌تری ارائه دهیم.
حمایت اضافی: این افراد ممکن است نیاز به توجه بیشتر یا کمک در مهارت‌های زندگی مانند مدیریت زمان یا ارتباط با دیگران داشته باشند.
ایجاد حس تعلق: تشویق به مشارکت در فعالیت‌های گروهی مانند ورزش یا هنر می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا احساس کنند بخشی از جامعه مدرسه هستند.
ایجاد محیطی حمایتی
برای حمایت از دانش‌آموزان سوگوار و یتیم، باید محیطی ایجاد کنیم که در آن احساس امنیت کنند. این شامل موارد زیر است:
ارتباط باز: تشویق کنیم تا درباره احساساتشان صحبت کنند چه با ما و چه با مشاور مدرسه.
فعالیت‌های گروهی: گروه‌های حمایتی یا جلسات مشاوره گروهی می‌تواند به کودکان و دانش‌آموزانی که تجربه‌های مشابهی دارند کمک کند تا احساس تنهایی نکنند.
همکاری با سرپرستان: اگر امکانش هست با سرپرستان یا مراقبان دانش‌آموز در ارتباط باشیم تا حمایت‌ها هماهنگ باشد.
در کنار همه این حمایت‌ها، استفاده از بهترین معلم خصوصی می‌تواند فرآیند آموزش این دانش‌آموزان را تسهیل کرده و به بهبود اعتماد به نفس آن‌ها کمک کند.
حمایت بلندمدت از دانش‌آموزان و کودکان یتیم و سوگوار
غم یک فرآیند خطی نیست، ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. روزهای خاصی مانند سالگردها یا تعطیلات می‌توانند برای دانش‌آموزان سخت‌تر باشند. صبور باشیم و به آن‌ها یادآوری کنیم که همیشه کنارشان هستیم. فعالیت‌هایی مانند ورزش، هنر یا موسیقی می‌توانند به آن‌ها کمک کنند تا قدرت روحی خود را بازسازی کنند.
جمع‌بندی
حمایت از دانش‌آموزان و کودکان سوگوار و یتیم نیاز به قلب بزرگ، صبر و آمادگی برای گوش دادن دارد. با ایجاد فضایی امن و ارائه حمایت‌های عاطفی و تحصیلی، می‌توانیم کمک کنیم تا با غمشان کنار بیایند و مسیر تحصیلی و زندگی‌شان را ادامه دهند. امیدواریم این مطلب از ایزی ترفند مفید بوده باشد.
